Έλλειψη πρωτεΐνης: Τα συμπτώματα που τη μαρτυρούν

Η πρωτεΐνη συνιστά ένα από τα 3 μακρομόρια, μαζί με τους υδατάνθρακες και τα λίπη, που πρέπει να προσλαμβάνουμε μέσω της διατροφής μας. Είναι παντού στο σώμα μας και αποτελεί δομικό συστατικό των μυών, των οστών, των αρθρώσεων, των μαλλιών, των νυχιών και του δέρματος. Η ελάχιστη ημερήσια πρόσληψη δε θα πρέπει να είναι μικρότερη από 0,8 γρ. πρωτεΐνης ανά κιλό σωματικού βάρους.

Η πρωτεΐνη αποτελείται από αμινοξέα, τα οποία αποτελούν τα θεμέλια της διατροφής μας. Υπάρχουν 20 διαφορετικά αμινοξέα και ορισμένα από αυτά μπορούν να συντεθούν από τον οργανισμό μας, ενώ άλλα πρέπει να λαμβάνονται από τη διατροφή. Οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη, τη συντήρηση και τη διόρθωση των κυττάρων, καθώς και για την παραγωγή ενζύμων και ορμονών που ρυθμίζουν πολλές διαδικασίες στον οργανισμό μας.

Συμπτώματα Έλλειψης Πρωτεΐνης

Η έλλειψη πρωτεΐνης στη διατροφή μας μπορεί να οδηγήσει σε αρκετά συμπτώματα και προβλήματα υγείας. Αν αντιμετωπίζετε οποιοδήποτε από τα παρακάτω συμπτώματα, είναι σημαντικό να συζητήσετε τη διατροφή σας με έναν ειδικό διατροφής ή να συμβουλευτείτε έναν γιατρό.

1. Οίδημα

Ένα από τα πιο κοινά σημάδια ότι δε λαμβάνεις αρκετή πρωτεΐνη είναι το πρήξιμο (ονομάζεται επίσης οίδημα), ειδικά στην κοιλιά, τα πόδια και τα χέρια σου. Μια πιθανή εξήγηση: Οι πρωτεΐνες που κυκλοφορούν στο αίμα σου, ειδικότερα η αλβουμίνη, βοηθούν να μη συσσωρευτεί υγρό στους ιστούς σου. Όταν είναι μειωμένες, διαταράσσεται η κολλοειδωσμωτική πίεση. Είναι η ωσμωτική πίεση που ασκείται σ’ ένα διάλυμα από μεγάλα μόρια (κυρίως τα λευκώματα). 

2. Συχνές αλλαγές διάθεσης

Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί χημικές ουσίες που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές για να μεταδώσει πληροφορίες μεταξύ των κυττάρων. Πολλοί από αυτούς τους νευροδιαβιβαστές αποτελούνται από αμινοξέα, τα οποία είναι τα δομικά στοιχεία της πρωτεΐνης. Έτσι, η έλλειψη πρωτεΐνης στη διατροφή, είτε αυτή προέρχεται από έλλειψη πρωτεΐνης φυτικών πηγών για όσους είναι χορτοφάγοι είτε ζωικής προέλευσης, μπορεί να σημαίνει ότι το σώμα σου δεν μπορεί να παράγει αρκετούς από αυτούς τους νευροδιαβιβαστές. Αυτό προκαλεί ενδεχόμενες αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου σου. Με χαμηλά επίπεδα ντοπαμίνης και σεροτονίνης, για παράδειγμα, μπορεί να αισθάνεσαι κατάθλιψη ή τάση προς επιθετικότητα.

3. Προβλήματα σε δέρμα, μαλλιά και νύχια

Το δέρμα, τα μαλλιά και τα νύχια αποτελούνται από πρωτεΐνες όπως η ελαστίνη, το κολλαγόνο και η κερατίνη. Όταν το σώμα σου δεν μπορεί να τα συνθέσει, μπορεί να έχεις εύθραυστα ή αραιά μαλλιά, ξηρό και ξεφλουδισμένο δέρμα και βαθιές ραβδώσεις στα νύχια. Σαφέστατα και μπορεί το πρόβλημα να είναι άλλης αιτιολογίας, όμως η διατροφή και η έλλειψη πρωτεΐνης είναι κάτι που σίγουρα θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν.

4. Αδυναμία και κόπωση

Αρκεί μόνο μια εβδομάδα μη επαρκούς πρόσληψης πρωτεΐνης για να επηρεάσει τους μύες που είναι υπεύθυνοι για τη στάση και την κίνηση του σώματός μας, ειδικά σε ηλικίες άνω των 55 ετών. Και με την πάροδο του χρόνου, η έλλειψη πρωτεΐνης μπορεί να σε κάνει να χάσεις μυϊκή μάζα, η οποία με τη σειρά της μειώνει τη δύναμή σου, δυσκολεύει τη διατήρηση της ισορροπίας σου και επιβραδύνει τον μεταβολισμό σου. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αναιμία, όταν τα κύτταρα δε λαμβάνουν αρκετό οξυγόνο, γεγονός που επιτείνει το αίσθημα της κόπωσης.

5. Μειωμένη ανάπτυξη στα παιδιά

Η πρωτεΐνη είναι απαραίτητη για την ορθή ανάπτυξη. Η μείωσή της μπορεί να οδηγήσει σε μείωση ή σε διακοπή της ανάπτυξης. Μπορεί να εκδηλωθεί το σύνδρομο Κβασιορκόρ (Kwashiorkor). To Κβασιόρκορ είναι μορφή σοβαρού υποσιτισμού πρωτεϊνών, η οποία χαρακτηρίζεται από οίδημα, ευερεθιστότητα, ανορεξία, δερματοπάθειες και ηπατομεγαλία με λιπαρές διηθήσεις. Η επαρκής πρόσληψη θερμίδων, χωρίς όμως επαρκή κατανάλωση πρωτεϊνών (με έμφαση σε τροφές με πρωτεΐνη στο πρωινό), προκαλούν αυτή την ασθένεια. Στις μικρές ηλικίες μπορεί να εκδηλωθεί με μειωμένη νοητική λειτουργία, κακή επίδοση στο σχολείο και χρόνιες καταστάσεις σχετιζόμενες με τη διατροφή. Η έλλειψη πρωτεΐνης μπορεί να εκδηλωθεί και με το μαρασμό (marasmus). Αυτός εμφανίζεται όταν η έλλειψη συνοδευτεί από μειωμένη θερμιδική πρόσληψη και είναι πιο έκδηλος σε χώρες του Τρίτου Κόσμου. Αυτή είναι και η ειδοποιός διαφορά με το Κβασιορκόρ. Περιλαμβάνει συμπτώματα όπως κόπωση, ζάλη, ταχεία απώλεια βάρους και χρόνια διάρροια.

6. Αίσθημα πείνας

Η πρωτεΐνη είναι μία από τις τρεις πηγές θερμίδων, μαζί με τους υδατάνθρακες και τα λίπη. Εάν έχεις αυξημένη πείνα, παρά το γεγονός ότι δεν παραλείπεις γεύματα, μπορεί να χρειαστεί να δώσεις περισσότερη έμφαση στις πηγές πρωτεΐνης που λαμβάνεις στο πρωινό.

7. Αργή επούλωση των τραυματισμών

Αυτό ισχύει για πληγές, γρατσουνιές, διάστρεμμα ή οτιδήποτε σχετίζεται με την άσκηση. Η αργή επούλωση των τραυματισμών οφείλεται στο ότι το σώμα μας δεν παράγει αρκετό κολλαγόνο, το οποίο βρίσκεται στους συνδετικούς ιστούς και στο δέρμα μας. Ακόμη, χρειαζόμαστε πρωτεΐνη για να δημιουργήσουμε θρόμβο αίματος και να σταματήσει η πληγή.

8. Μειωμένη απόκριση του ανοσοποιητικού

Τα αμινοξέα στο αίμα μας βοηθούν το ανοσοποιητικό μας σύστημα να παράγει αντισώματα, τα οποία ενεργοποιούν τα λευκά αιμοσφαίρια για να καταπολεμήσουν τους ιούς, τα βακτηρίδια και τις τοξίνες. Έτσι, ελλείψει πρωτεΐνης, αρρωσταίνουμε ευκολότερα και συχνότερα. Ακόμη, το σώμα μας χρειάζεται πρωτεΐνη για να αφομοιώσουμε και να απορροφήσουμε και άλλες θρεπτικές ουσίες, που μας κρατούν υγιείς.

9. Μειωμένη οστική πυκνότητα και ανάπτυξη.

Τα οστά περιέχουν κολλαγόνο, το οποίο συνιστά μια πρωτεΐνη. Μειωμένη πρόσληψη πρωτεΐνης μέσω της διατροφής, μπορεί να οδηγήσει σε μείωσή του στο σώμα κάτι που θα έχει άμεσο αντίκτυπο και στην υγεία των οστών. 

Συμπερασματικά η έλλειψη πρωτεΐνης είτε φυτικών είτε ζωικών πηγών, αν δεν μιλάμε για θεραπευτικούς λόγους, όπως στην περίπτωση της νεφρικής ανεπάρκειας που η μείωσή της είναι επιβεβλημένη, μπορεί να οδηγήσει σε πληθώρα προβλημάτων. Είναι απαραίτητο να καταναλώνουμε τουλάχιστον 0,8 γραμμάρια πρωτεΐνης ανά κιλό σωματικού βάρους είτε στην περίπτωση των χορτοφάγων είτε όχι. Σε περίπτωση συστηματικής γυμναστικής, τότε η πρόσληψη ανεβαίνει στο 1,5 γραμμάριο και μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 2.

Ενδεικτικά οι σημαντικότερες πηγές πρωτεΐνης είναι οι παρακάτω: 

• Κρέας (προτίμησε άπαχο λευκό κρέας και περιόρισε το κόκκινο)
• Ψάρια και θαλασσινά
• Αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα
• Φυτικές πηγές πρωτεΐνης, όπως τα όσπρια και η σόγια

Author: Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Μαρία Μεντζέλου https://mariamentzelou.gr/

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

1. Calcif Tissue Int. 2015;97(3):229-240. doi:10.1007/s00223-015-9996-2
2. J Obes Metab Syndr. 2020;29(3):166–173. doi:10.7570/jomes20028
3. Adv Nutr. 2018;9(5):651–653. doi:10.1093/advances/nmy027
4. Nutrients. 2019;11(5):1136. doi:10.3390/nu11051136
5. Nutrients. 2020;12(6):1562. doi:10.3390/nu12061562
6. https://doi.org/10.3389/fnut.2020.00023 
7. J Nutr. 2015;145(1):73-78. doi:10.3945/jn.114.198622
8. Sports (Basel). 2021;9(2):17. doi:10.3390/sports9020017